Vafa Jafarova (37) lacht, terwijl ze in haar keuken een pasgemaakte Azerbeidzjaanse baklava aansnijdt. ,,Wij hebben nu een lijst van vijftig nationaliteiten. Jazeker, die zijn allemaal in Emmen te vinden. Ik wist dat wel voordat ik hiermee begon, omdat ik een poos voor Vluchtelingenwerk heb gewerkt. Sommigen zijn hier gekomen als vluchteling of expat, anderen doordat ze trouwden met een Nederlander of vanwege economische motieven.’’

 

Vijftig nationaliteiten betekent vijftig recepten en vijftig verhalen voor het boek dat ze met drie andere Emmense vrouwen van buitenlandse komaf maakt. Cosmopolitan Culinair Emmen heet het. Eind dit jaar is het naar verwachting klaar.

,,Het idee komt van een van de andere drie vrouwen: de uit India afkomstige Sumitra Naren. Zij heeft een website over voeding en geeft ook workshops. Ieder van ons vieren heeft in haar werk of sociaal netwerk mensen zitten van verschillende nationaliteiten, van wie we recepten kunnen krijgen en die we kunnen interviewen. Want ons boek gaat niet alleen over de technische kant van de gerechten, maar ook over de     verhalen die daarbij horen. Wat is de achtergrond van de persoon die een recept heeft aangedragen? Waar komt zij vandaan en hoe is de eetcultuur in haar land?"

Delen, daar gaat het volgens Jafarova om. Verhalen delen én eten delen. Hoe verschillend de inwoners uit allerlei landen ook zijn, er zijn meerdere overeenkomsten. Eten is daar één van. Bijna altijd is het een sociaal gebeuren. Maaltijden delen brengt gezelligheid tijdens de feestdagen, of dient juist het goede doel. Dat laatste was in Jafarova’s jeugd het geval.

,,Nadat de Sovjet-Unie uiteen was gevallen (in 1991), waren het moeilijke tijden in Azerbeidzjan. Niemand had geld. Als mijn oma eten kookte, gaf zij de helft aan de buren. Voor mij betekent eten samenleven. Het staat symbool voor steunen en delen. En dat is in veel landen zo."

Jafarova was in haar geboorteland journalist en politiek activist. Na de Sovjet-Unie-periode werden de mensenrechten er volgens haar niet beter op, zeker niet die van vrouwen.

,,Azerbeidzjan is bijvoorbeeld land nummer twee, na China, als het gaat om selectieve abortus. Het wordt niet officieel opgelegd, maar families willen liever geen dochters. Eén is nog oké, maar meer eigenlijk niet. Een meisje levert later geen bijdrage aan het familie-inkomen. Jongens krijgen daarom betere schoolboeken en betere spullen. Als meisje mag je ook niet op jezelf gaan wonen als je achttien bent geworden. Je moet eerst toestemming vragen om te trouwen, dan trouwen en dan mag je het huis uit."

Na zes uur ’s avonds hoor je als vrouw niet meer naar buiten te gaan. ,,Want dan ben je een hoer. Een spijkerbroek dragen mag niet, want dan ben je niet vrouwelijk genoeg." Zelf heeft ze zich er niet aan gehouden. Toen ze studeerde - ze deed journalistiek en kunstgeschiedenis - ging ze schrijven om geld te verdienen, zodat ze op zichzelf kon gaan wonen. ,,In Azerbeidzjaanse cafés kon je als vrouw eigenlijk niet komen, dus ging ik naar pubs voor expats. Daar kon je bier drinken, voetbalwedstrijden kijken, jezelf zijn. Wat een vrijheid!"

Haar moeder was natuurlijk traditioneel, maar zei ook altijd tegen haar: ,,Je moet doen wat je wilt doen. Als je maar geen schaamte voor mij brengt." Jafarova maakt een schouderophalend gebaar. ,,Maar wat is schaamte? Dat is een subjectief begrip."

In haar columns en met documentaires vroeg ze aandacht voor de ongelijkheid in haar land. Ze zat in een netwerk dat bijeenkomsten en protesten organiseerde. Datzelfde netwerk had op een gegeven moment het plan opgevat om in andere landen aandacht te vragen voor de situatie in Azerbeidzjan. Jafarova zou Berlijn voor haar rekening nemen. ,,Maar een dag nadat ik mijn visum had gekregen, bleken mijn spullen thuis te zijn doorzocht. Ik zag het direct toen ik thuis kwam."

Haar paspoort was verdwenen en naar Berlijn ging ze niet meer.

Ze was nooit bang geweest, maar dit hakte erin. ,,Ik wist dat ‘het systeem’ dit soort dingen deed. Maar ik was inmiddels getrouwd en had een dochtertje gekregen, Eva. Dat veranderde de zaak wel. Zij heeft niet om zo’n leven gevraagd. Opeens zat ik in een situatie met aan de ene kant mijn idealen en aan de andere kant mijn familie." Toen op een dag al haar familieleden tegelijk ontslag kregen en haar moeder haar smeekte te stoppen met haar activiteiten, ging ze overstag.

,,Ja, ík, die altijd tegen anderen zei dat je door moet blijven vechten. En dat je niet moet weggaan. Ook dat heb ik gedaan." Nederland was het eerste dat bij haar op kwam. Den Haag, het tribunaal, de mensenrechten. Met haar man, nu ex-man, en de 1-jarige Eva kwam ze naar Nederland, waar later Sofia werd geboren.

Jafarova is hier geen journalist. De taal vormt een te groot beletsel. Ze heeft een ander pad gekozen: dat van eten. ,,Ik heb nu mijn eigen bedrijfje, Soul Kitchen. Ik maak gebakjes voor catering. Ik geniet echt enorm van koken en lekker eten." Ook van het Nederlandse eten? Ja, dus. Al was er niet direct een klik. ,,In het asielzoekerscentrum moest ik echt wennen, hoor. Je kon het afhalen uit bakken met folie erover. Het was echt van dat ziekenhuiseten. Ik ben in die tijd tien kilo afgevallen."

Een bezoekje aan de stad Arnhem bracht verandering. Ze liep langs een piepklein restaurantje toen ze een heerlijke geur rook. Ze stapte binnen en schoof aan. ,,Er was alleen maar één soort stamppot, met ingrediënten rechtstreeks van de boerderij. Het was iets met boerenkool en zuurkool en spek. Heerlijk!"

Ook thuis kookt ze geregeld Hollandse kost. Elke week mogen haar dochters vier gerechten kiezen (twee per kind), zelf bepaalt ze er ook twee en de zevende dag klappen ze met hun ogen dicht een kookboek open. Dat is de verrassingsdag.

Voor het kookboek levert Jafarova zelf geen recept. Dat laat ze over aan de mensen die ze interviewt. Ze is nog op zoek naar Drenten met typisch Drentse recepten. ,,Die willen we toevoegen aan de vijftig andere. We testen alle buitenlandse recepten trouwens eerst allemaal zelf. Als dat nodig is, passen we ze iets aan, zodat elk Nederlands huishouden ze kan maken."

Met de naam Cosmopolitan Culinair Emmen willen de vrouwen benadrukken dat wat hen betreft Emmen een kosmopolitische plek is om te wonen. ,,Het moet maar eens gedaan zijn met de indruk die velen in de Randstad hebben, dat Emmen achtergesteld is. Er is hier een rijke internationale gemeenschap. Met dit boek hopen wij ook in de maaltijden een verrassende internationale variatie teweeg te brengen. We willen de inwoners inspireren. Er zijn hier recepten genoeg. Het zou toch egoïstisch zijn als ieder die voor zichzelf houdt?"